ARICILIK

Dünya Koloni Varlığı ve Bal Üretimi

Dünyada 65,4 milyon koloni ile 1,5 milyon ton bal üretilmektedir. Bu üretim dalı içerisinde Türkiye yaklaşık 5 milyon koloni varlığı ile Çin’den sonra 2.sırada yer alırken,82.003 ton bal üretimi ile Çin ve Arjantin’den sonra 3. sırada yer almaktadır (Çizelge1). Koloni başına düşen verim sıralamasında Çin 46,4 kg ile birinci sırada iken, Türkiye 17,8 kg ile 6. Sıradadır. TÜİK(2010) verilerine göre ise Türkiye’de 5,6 milyon koloni ile 81.114 ton bal üretimi gerçekleşmiştir.

Dünya arıcılık verileri ile Türkiye verilerini karşılaştırdığımızda 1990 yılından bu güne yaklaşık koloni varlığında luk bal, üretiminde % 30 luk bir artış söz konusudur. Türkiye’ de ise koloni miktarında ve bal üretimine yaklaşık % 62 lik bir artış söz konusudur. Türkiye’ nin 1990’ dan 2009 yılına dünya koloni varlığının artışındaki payı 5 iken ne yazık ki bal üretimindeki artışındaki payı % 8 dir.

Türkiye Arıcılığının Genel Durumu

Türkiye’de arıcılık neredeyse her bölgede yapılan geleneksel bir tarım faaliyeti olup, bugün ülkenin bütün illerinde arıcılık yapılmaktadır. Dört mevsimin yaşandığı Türkiye’ de farklı ekolojik koşullara kolaylıkla uyum sağlayan birçok arı ırk ve ekotipi ile yıl boyu nektar ve polen sağlayan oldukça zengin floral kaynaklar bulunmaktadır. Türkiye’nin her bölgesinin kendine özgü çevre koşullarına sahip olması, buralarda çiçeklenme dönemlerinin farklı olması, daha fazla üretimi amaçlayan arıcılar için göçer arıcılık yapma nedenidir. Türkiye’ de koloni varlığının % 70–80’ ine sahip işletmeler kolonilerini gezdirerek üretim yaparken, toplam bal üretiminin, % 90’lık bölümünün bu işletmeler tarafından sağlandığı tahmin edilmektedir.

Ülkenin başta Akdeniz ve Kıyı Ege olmak üzere, ılıman yöreleri arıcılar için kolonilerini kışlatma, zengin nektar ve polen kaynağı sağlama ve erken gelen bahardan yararlanma gibi nedenlerle tercih edilmektedir. Buna ek olarak ülkenin güney batısında çam ağaçlarının üzerinde oldukça güçlü basura kaynakları bulunmaktadır. Bu kaynak ülke bal üretiminin neredeyse üçte birini oluşturmaktadır.

Koloni varlığı bakımında 1991-2009 yılları incelendiğinde koloni varlığının 1991 den bu güne yaklaşık ` artış gösterdiği görülmektedir. İlken kovan miktarında ise % 51 oranında azalış söz konusudur(çizelge 3). Dünya arıcılığı ile karşılaştırıldığında koloni başına verim bakımından yüksek üretim yapan ülkelerin gün geçtikçe koloni sayısında azalma izlenirken, koloni başına verim miktarı artmaktadır. Türkiye’ de üretici her gün artan girdilerle mücadele edebilmek için koloni başına artırması gereken verimi ne yazik ki kovan sayısını artırarak çözmeye çalışmaktadır.

Koloni varlığı bakımından Karadeniz Bölgesi 1.226.806 koloni ve 20.934 ton bal üretimi ile birinci sırada yer alırken, Ege Bölgesi 1.161.670 koloni varlığı ikinci, 14.177 ton balı üretimiyle üçüncü sırada yer almaktadır(çizelge 4). Ege ve Karadeniz bölgelerinin toplam koloni varlığı, ülke genel toplamının yaklaşık % 42,6’ini, bal üretiminin de % 43,9’nu oluşturmaktadır. Karadeniz arıcılarının büyük bir kısmı oluşturan Ordu İli arıcılarının büyük bölümü arıcılık faaliyetlerini Ege Bölgesi başta olmak üzere diğer bölgelerde yapmaktadırlar. Ege Bölgesi’nin barındırdığı kovan sayısının istatistiklerde yansıtılan rakamlardan çok daha fazla olduğu tahmin edilmektedir. Bölgenin, Muğla İli başta olmak üzere önemli çam balı üretim alanlarına sahip olması, kışlarının ılık geçmesi, özellikle kıyı şeridinde yılın neredeyse yağışsız günleri arıcılık faaliyetiyle uğraşmaya elverişli olması ve baharın erken gelmesi, arıcılık açısından tercih nedeni olmaktadır. Bölgede Aydın İli kışlatma ve erken bahar sebebiyle göçer arıcıların tercih ettiği yöredir.

Ege bölgesi her ne kadar 1.161.670 koloni varlığı ile ikinci sıra gözükse de ülke arıcılığının kalbi durumunda ve göçer arıcıların merkezidir. Çam balı üretiminde ülke arıcılarının yaklaşık % 50’sinin bu bölgede faaliyet göstermesi bölgenin önemi göstermektedir ki, bu da yaklaşık dünya koloni varlığının neredeyse % 4’üne karşılık gelmektedir. Dünya çam balı üretiminin yaklaşık % 92’si bu bölgede üretilirken, geri kalan % 8’lik bölümü Yunanistan’dan sağlanmaktadır. Bugün Çanakkale’ den Antalya ya kadar çam balı üretim alanları olsa da Muğla ilimiz merkez durumunda olup, toplam çam balı üretiminin yaklaşık % 75 sağlamaktadır.

İstatistiklere yansıyan Ege bölgesindeki 2010 yılındaki çam balı üretimindeki düşüş hedefi çam balı üretimi olan Muğla üreticisini olumsuz etkilemiştir. Muğla arıcısı genel olarak bölge içersinde göçer arıcılık yapmakta ve çam balını hedeflemektedir. Karadeniz arıcısı ise ülke genelinde göçer arıcılık yapmaktadır. Çiçek balı yanı sıra çam balı hedeflemektedir.

Ülke arıcılığında önemli yere sahip olan Ege Bölgesi’ nde Muğla ve çevresinde Anadolu arısının güneybatı tipi olan Muğla ekotipi en yaygın ve farklı koşullara adapte olmuş ekotiptir. Geç sonbaharda çam balına adapte olduğu gibi, yaz mevsimi sonundan kış mevsimine kadar etkin bir bal toplama özelliği gösterebilmektedir Yüksek döl verimi nedeniyle hızlı gelişmesi ve çamda yüksek bal verimi ile diğer ırklardan ayrılır. Ülkenin birçok yöresinde yapılan araştırmalarda diğer ırklara üstünlük sağlamıştır. Ancak oğul eğilimi ve hırçınlığı diğer gruplardan yüksek bulunmuştur.

Muğla ili 644.505 koloni varlığı ile dikkat çekmektedir. Buna karşın 6.488 ton balı üretimi ile 3 sırada yer alırken koloni başına bal üretimi 10,1 kg görülmektedir. Bal üretiminde Ordu İli 10.380 ton üretimiyle ilk sırayı almaktadır(çizelge 5).

İller içerisinde Muğla ili özellikle geniş çam alanlarındaki güçlü basura kaynakları nedeniyle birçok göçer arıcının uğrak yeri olup, çam balı üretim zamanı özellikle Eylül - Aralık aylarında 1,5 milyona koloniyi barındırmaktadır.

Muğla iline ait arıcılık verileri incelendiğinde Tarım ilçe ve Muğla Arı Yetiştirici Birlikleri (MAYBİR) kayıtlarının birbirini tutmadığını görüyoruz. MAYBİR kayıtlarına göre Muğla ili 839.766 koloni sahipken tarım ilçe kayıtlarında bu rakam 699.993 dür.

İlçeler içersine koloni varlığı bakımından en yoğun ilçenin 141.074 ile Marmaris olduğunu görüyoruz. Marmaris yine göçer arıcılarında en önemli konaklama yeri olarak tercih edilen bir bölge olarak karşımıza çıkmaktadır. Çam alanları dışında zengin püren ve keçiboynuzu ve Datça’ya doğru kekik alanlarıyla dikkat çekmektedir.

Muğla İl Tarım Müdürlüğü kayıtlarına göre 3.216 işletmeye ait toplam 699.993 koloni kovan başı 7 TL destek almıştır.

Tarım İlçe Kayıtlarına göre 390 göçer arıcı toplam 89.682 koloni gelmiştir. MAYBİR yetkililerine göre bu orana il içersinde de gelenler eklendiğinde daha yüksek bir rakama ulaştığını belirtilmiştir.

Anonim, 2011. Muğla Tarım İl Müdürlüğü Kayıtları.

Anonim, 2012. http://www.fao.org/faostat

Anonim, 2012. http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=46&ust_id=13

Çiftçi, N, 2012. Marmaris Tarım İlçe Müdürlüğü Kayıtları (kişisel görüşme)

Doğaroğlu M, Pekel E,1982. Türkiye'de Yetiştirilen Önemli Arı Irk ve Tiplerinin "Çukurova Bölgesi" Koşullarında Performanslarının Karşılaştırılması. Ç.Ü.Ziraat Fakültesi Yıllığı, 13(3–4):46–60.

Doğaroğlu M, Özder M, Polat C, 1992. Türkiye'deki Önemli Bal Arısı (Apis mellifera L.) Irk ve Ekotiplerinin Trakya Koşullarında Performanslarının Karşılaştırılması. Tr. J. Of Vet. and Animal Sci. 16; 403-414.

Doğaroğlu M, Yücel B, Kösoğlu M, 2005. Comparison of The Performances of Important Honey Bee (Apis mellifera L.) Races and Ecotypes in Different Regions of Turkey. Apimondia Beekeeping Congress.21–25.August.2005. Dublin, Ireland. p.40.

Erginoğlu, S.2012. MAYBİR, Verileri.

Fıratlı Ç, Genç F, Karacaoğlu M, Gençer HV, 1997. Türkiye Arıcılığının Karşılaştırmalı Analizi Sorunlar-Öneriler. Türkiye Mühendisleri V. Teknik Kongresi, 17-21 Ocak, Ankara, S:811-825.

Güler A, 1999. Türkiye'nin Bazı Bal Arısı (Apis mellifera L.) Genotiplerinde Verimi Etkileyen Morfolojik Ve Fizyolojik Karakterler Üzerinde Araştırmalar. Tr.J.Vet. Anim. Sci. 23: 2 (393–399).

Güler A, Kaftanoğlu O,1999. Türkiye'deki Önemli Bal Arısı (Apis mellifera L.) Irk ve Göçer Arıcılık Koşullarında Performanslarının Karşılaştırılması. Tr.J. Vet.Anim. Sci.: 3(577-581).

Kaftanoğlu O,2001. Bal Arılarında Irk Kavramı ve Irk Seçimi.Uludağ Arıcılık Dergisi. 1(3):11-20.

Kösoğlu M, 2007. Ege Bölgesinde Arıcılık. Ege Bölgesi Arıcılık Semineri.15-16 Şubat, İzmir. Bildiri Kitapçığı Sayfa; 41-45.

Kösoğlu, M., Yücel, B., Saner, G., Doğaroğlu, M. Türkiye Arıcılığının Güncel Durum Analizi. Hasad Hayvancılık Dergisi, 281,52-61.2008.

Mc Gregor, SE, 1976. Insect Pollination of Cultivated Crop Plants. Agriculture Handbook, No.496., U.S. Government Printing Office.,Washington, D.C., 411pp.

TÜİK, 2009. Tarımsal Yapı İstatistikleri

TÜİK, 2010. Tarımsal Yapı İstatistikleri